REAKTIF HIPOGLISEMI (KAN SEKERI DUSMESI)

Prof Dr Metin Ozata

Endokrin ve Tiroid Uzmani

Yemek sonralari  kan sekeri dusuklugu, yasami cok kotu etkileyen, enerjiyi dusuren, halsizlik, yorgunluk ve bas donmesi  yapan, is verimini dusuren ve sizi kizgin, ofkeli, sabirsiz bir hale getiren bir  durumdur. Cok sik olmasina ragmen  uzerinde pek  durulmayan onemli bir  hastaliktir. Kilo veremeyen kisilerin cogunda reaktif hipoglisemi vardir.
Gun icinde acikma ataklari oluyor ve sekerli gidalara saldiriyorsaniz; ogleden sonralari bas agrisi varsa; uykudan birkac saat sonra gece yarisi  uyaniyor ve zor uyuyabiliyorsaniz; kotu ruyalar goruyor ve devamli bir yorgunluk varsa; ogleden sonra  caniniz  seker  veya kahve icmeyi cok istiyorsa; bas donmeleri varsa; yemek yiyinceye kadar halsizlik ve yemek gecikince kendinizi bitkin hissediyorsaniz; halsizliginiz yemek yiyince duzeliyorsa; yemek gecikince ellerde titreme ve carpinti oluyorsa; cok duygusalsaniz, cabuk sinirleniyor ve kontrolunuzu kaybediyorsaniz; yemek onceleri cok huzursuzsaniz; yemeklerden sonra uyku basiyor ve gun boyu uyukluyorsaniz, bu belirtiler kahvalti oncesi de oluyorsa, kan sekerinizde dusukluk olabilir. Bunun baslica nedeni de dengesiz beslenme, fazla karbonhidratli, nisastali gidalar ve seker yeme, stres ve asiri kafein alimi (kahve, cay, kola) veya ailenizde seker hastaligi olmasidir.
Kilolu kisilerde hipoglisemi ataklari daha fazla gorulurse de, normal kilolu ancak egzersiz yapmayan ve depresyon yasayan kisilerde de  kan sekeri dusuklugu olabilir. Bu kisilerin bir kismi psikolog ve psikiyatrlarda depresyon tedavisi gorurler. Kan sekerinde dusme, genellikle sabah saat 11.00 ve ogleden sonra saat 16.00 civarinda daha sik olur. Bu hastalar bu saatlerde biraz daha yorgun olurlar, hafif bas agrisi, depresyon ve derin bir aclik hissederler. Bu nedenle de, bu saatlerde cikolata, kek, pasta, kurabiye yer veya kola icerler. Bu gidalari alan kisinin sikayetlerinde hafif bir duzelme olur. Sabah saat 11.00'de olusan kan seker dusuklugunun nedeni sabah kahvaltida yenen sekerli ve nisastali gidalardir. Ogle yemeginde yenen tatli ve nisastali gidalar da ogleden sonra, saat 16.00'da kan sekeri dusmesine neden olur. Buna karsilik sabah ve ogleyin proteinli gida alanlarin kan sekerinde pek dusme olmaz.  Kan sekeri dusunce yenen sekerli gidalar 30-60 dakika sureyle bir rahatlik saglar, ama daha sonra kan sekeri tekrar duser. Sonunda bu kisiler gun icinde kan sekerinde yukselme ve dusmeler yasar ve bol miktarda seker, cikolata ve buna benzer sekerli gidalar tuketirler. Bu kisiler sabah kalktiklarinda huzursuzdurlar, kavga etmeye ve tartismaya egilimlidirler.  Bir seyler yedikten sonra rahatlarlar

Kisaca ozetlersek, kan sekeri dusmelerine tip dilinde  hipoglisemi denir ve bu kisilerde su belirtiler ortaya cikar:

· Halsizlik, bitkinlik

· Psikolojik durumda degisiklik

· Sinirlilik

· Bas agrisi

· Ellerde titreme

· Bulanti

· Gormede bulaniklik veya cift gorme

· Soguk terleme

· Carpinti, kalp atimlarini hissetme

· El ve ayakta cozulme, ic  titremesi ve kas agrilari

· Bas donmesi

· Soluk  ve terli bir gorunum

· Ani baslayan bir yorgunluk hissi

· Siddetli yorgunluk

· Ic ezilmesi ve yeme istegi

· Isteksizlik

· Anksiyete, depresyon ve kontrolu kaybetme

· Allerjiler (astim, saman nezlesi ve ciltte alerjik bulgu egilimi)

· Bazi seylerden korkma (fobi)

· Uykusuzluk

· Sekerli gidalara saldirma

· Unutkanlik

· Sebepsiz yere aglama

• Siddetli kan sekeri dusmelerinde bayilma ve koma

Geceleri  uykuda kan sekeri dusuyorsa  su belirtiler gorulebilir:

· Huzursuz bir sekilde uyanmak

· Pijama, gecelik ve yastik kiliflarinin terden islanmasi

· Hizli kalp carpintisi ile uyanma

· Huzursuzluk ve uykuya dalamama

· Sabah bas agrisi ile uyanma

· Unutkanlik

· Usume ve ellerde sogukluk

· Bazen karin agrisi ve kilo alamama da olabilir

• Sersem bir sekilde uyanma veya sabah uyanmada zorluk

Bu tur sikayetleri olan kisilerin gece, sabaha karsi 02.00 civarinda kan sekerini olcmek gerekir.
Kan sekeri dustugunde hemen 1-2 kesme seker yenmesi gerekir. Durum bununla duzelmiyorsa, hemen bir acil servise basvurulmali ve serum takilmalidir.
Yukaridaki belirtileri sik sik yasayan kisilerde hipogliseminin nedeni arastirilmalidir.

Bu nedenlerin arastirilmasi ve nedene uygun tedavi yapilmasi gerekir. Uzun sureli seker yukleme testi (Oral glukoz tolerans testi) (OGTT) teshiste faydali bir yontemdir. Bu testte kisiye once 75 gram glukoz icirilir ve yarim saat, 1 saat, 2 saat, 3 saat sonra kan sekerine bakilir. Alinan bu kanlarda, kan sekerinin 80 mg/dl'nin altina inmesi reaktif hipoglisemi  oldugunu gosterir.  Normal bir kiside  OGTT sirasinda seker icildikten  yarim saat sonra, kan sekeri 100 mg/dl civarinda, 1 saat sonra 120 mg, 2 saat sonra 140 mg civarinda olur ve 3. ve 4. saatlerde aclik seviyesi olan 80-90 mg/dl'ye duser. Kan sekeri dusunce mide ve bagirsaklarda ritmik  kas kasilmasi  baslar ve aclik hissedilir. Anormal aclik hissinde kasilma daha fazla olur ve kramp ve agri yapabilir.

Kan sekeri dusuklugunden kurtulmak  icin GI diyeti uygulamak gerekir. Bu kisilere onerilerimiz sunlardir:

KAYNAKLAR:

1.

2.

3. Vitamin, Mineral, Bitkisel Urun Rehberi ve Zayiflama, Prof Dr Metin Ozata, Gurer yayinlari, 2008

4. Glisemik ?ndeks Diyeti, Erko yayincilik, 2007, Dr. Metin Ozata